Wydawnictwa
Nasze publikacje można zamówić za pośrednictwem poczty elektronicznej (rezerwacje@scwis.pl) oraz pod numerem telefonu 32 601 21 08. Zakupione książki można odebrać osobiście w ŚCWiS lub zamówić przesyłkę pocztową, wówczas do ceny książki należy doliczyć koszt przesyłki. Przed zakupem prosimy o zapoznanie się z regulaminem -> REGULAMIN SPRZEDAŻY WYSYŁKOWEJTam i (niekiedy) z powrotem. Migracje a tożsamość na Górnym Śląsku
Katowice 2024, s. 348Opis:
Publikacja jest pokłosiem międzynarodowej konferencji „Migracje a tożsamość na Górnym Śląsku”, która odbyła się w Śląskim Centrum Wolności i Solidarności w dniach 20–21 października 2023 r. Jest to jednocześnie książka, którą czyta się niemal jak literaturę faktu – teksty nie są pisane hermetycznym językiem naukowym, a treść daje okazję do odkrywania nieznanej często i niedocenianej historii ostatnich niemal dwustu lat, widzianej przez pryzmat migracji z i na Górny Śląsk. W kolejnych artykułach znajdujemy więc i opisy pierwszych wyjazdów zarobkowych do pobliskiego zaboru rosyjskiego w połowie XIX w., i następujących wkrótce potem wędrówek do USA, Westfalii, a nawet Brazylii. Poznajemy przyczyny i skutki napływu wielkich rzesz ludzi do pracy, głównie w kopalniach, po II wojnie światowej. A także zderzamy się z losami tych, którzy migrowali pod przymusem – zwłaszcza uprowadzeni do Związku Sowieckiego w 1945 r. Nie brakuje też tekstów o stosunkowo niedawnych emigrantach, którzy opuścili śląską ziemię na skutek wprowadzenia stanu wojennego w PRL.
„Wydawałoby się, że o tożsamości/tożsamościach na terenach wskazanych w tytule tomu napisano niemal wszystko. A jednak nie, książka jest dziełem nowatorskim. Grono badaczy – pod redakcją naukową dr. Dariusza Węgrzyna – zaprezentowało podejście wychodzące, nieraz mocno, poza dotychczasowe ujmowanie problemu.”
Z recenzji prof. Grzegorza Straucholda
Dziki Wschód. Transformacja po polsku 1986-1993
Kraków 2024, ss. 464Opis:
Książka, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Literackiego, opisuje rzeczywistość okresu transformacji ustrojowej i gospodarczej w latach 1986-1993. Dr Michał Przeperski rozbraja w niej mity i uproszczenia, pokazując, że schyłkowy PRL wcale nie był taki szary, a wczesne lata 90. takie kolorowe.
Dziś wszystko jest oczywiste: poprzedni system upadł, więc tak właśnie musiało być. Ale Polacy z 1986 roku nie byli świadomi tego, że żyją w schyłkowym komunizmie. Autor przekonuje, że transformacja to więcej niż zmiana polityczna wynegocjowana przy okrągłym stole. Podważa obiegowe opinie zaskakującymi danymi liczbowymi, a sięgając po badania socjologiczne z tamtych czasów, kreśli fascynujące portrety zbiorowe. Ale przede wszystkim interesuje go to, co działo się wtedy na polskich ulicach i w polskich domach. Oddaje głos zwykłym ludziom – również tym, których transformacja nie oszczędziła. Co wtedy myśleli, jakie mieli plany, czego chcieli i czego się bali? Jak przeszli z epoki „załatwiania”, dwóch kanałów w telewizji, kolejki jako podstawowej formy życia społecznego i radzieckich baz wojskowych w erę dzikiego kapitalizmu, eksplozji małych biznesów i wielkich przekrętów, stadionowego handlu i mantry o „gonieniu Zachodu”? Dziki Wschód to wyprawa do dziwnego, ale i fascynującego kraju, jakim na przełomie lat 80. i 90. była Polska.
Jakim iluzjom ulegli Polacy w 1989 roku? Jak przeżyli zbiorową operację na żywym organizmie społecznym, jaką była tamta zmiana? Tej historii nie da się oddzielić od teraźniejszości grubą kreską. Dziki Wschód tylko pozornie jest opowieścią o przeszłości, bo nie sposób zrozumieć współczesnej Polski bez tego, co zdarzyło się w tamtych czasach. Jak pisze autor: „podoba nam się to, czy nie, wszyscy jesteśmy z transformacji”.
Michał Przeperski (ur. w 1986) – doktor historii, pracownik Instytutu Historii PAN oraz rzecznik prasowy Muzeum Historii Polski. Specjalizuje się w dziejach Europy Środkowej w XX wieku, zwłaszcza w procesach transformacji politycznej i społecznej. Autor m.in. książek Gorące lata trzydzieste. Wydarzenia, które wstrząsnęły Rzeczpospolitą, Nieznośny ciężar braterstwa. Konflikty polsko-czeskie w XX wieku i Mieczysław F. Rakowski. Biografia polityczna. Laureat nagrody „Nowych Książek” dla najlepszej książki (2017), a w roku 2021 Nagrody Naukowej tygodnika „Polityka”, Nagrody Specjalnej Fundacji Identitas oraz Nagrody KLIO.
Żywe historii kamienie
Katowice 2024, ss. 80Opis:
Druga pozycja z serii tomików poezji poświęconej trudnym czasom stanu wojennego, represji z lat 80. XX w., walce i śmierci górników z kopalni „Wujek” 16 grudnia 1981 roku. W książce znalazło się blisko 40 wierszy będących komentarzem autorki do wydarzeń tamtego okresu. Zostały zebrane w pięciu rozdziałach: „Aparat represji”, „Pacyfikacja”, „Kapłan”, „Modlitwa”, „Refleksja”.
Maria Szcześniak (1965-2020), z pochodzenia chorzowianka, absolwentka Uniwersytetu Śląskiego, tworzyła poezję już w dzieciństwie i młodości. W 1993 r. zdobyła III miejsce w konkursie literackim poświęconym tragedii w kopalni „Wujek”.
Działała m.in. w Niezależnym Zrzeszeniu Studentów, a później w NSZZ „Solidarność”, gdzie była m.in. członkinią Zarządu Regionu Śląsko-Dąbrowskiego. Pracowała jako dziennikarka m.in. w „Tygodniku Śląsko-Dąbrowskim” i współpracowała z „Tygodnikiem Solidarność”.
Wstęp do tomiku napisał Stanisław Płatek, przywódca strajku w KWK „Wujek” w grudniu 1981 r.
Wiersze w tomiku zostały wzbogacone reprodukcjami nawiązujących tematycznie do tej poezji obrazów znanych polskich artystów, które znajdują się w zbiorach ŚCWiS.
Katowickie pomniki i tablice pamiątkowe. Katalog
Katowice 2023, ss. 256Opis:
Publikacja zawiera spis 502 pomników i tablic pamiątkowych na terenie miasta Katowice.
Jak wyjaśnia we wstępie autor opracowania, Michał Dzióbek, „pomnik lub monument (łac. monumentum od monere – przypominać, napominać, ostrzegać) to każdy obiekt, który ma za zadanie upamiętnić historyczne postacie, instytucje, miejsca i wydarzenia”. W książce zostały zebrane upamiętnienia osób i wydarzeń mających wymiar społeczny, pominięto upamiętnienia osobiste. Praca nie obejmuje też obiektów o funkcji sakralnej, a nie pomnikowej – krzyży, kapliczek, wolnostojących figur świętych itp.
Katalog został podzielony na 22 części – każda obejmuje inną dzielnicę miasta. Pomników i tablic nieustannie przybywa, dlatego autor opracowania zastrzega, że książka oddaje stan z początku 2022 roku.
Przykładowy zapis w katalogu:
Typ: pomnik
Forma: rzeźba
Lokalizacja: ul. Sienkiewicza 74, szkoła
Opis: W dolnej części popiersia od frontu i na prawym boku wygrawerowano inskrypcję.
Inskrypcja: 1473 – 1543
KZN – PW / 1980
Uwagi: parter, w holu; popiersie Mikołaja Kopernika
Liderzy. Relacje Andrzeja Rozpłochowskiego, Leszka Waliszewskiego, Tadeusza Jedynaka i Jana Ludwiczaka z działalności w NSZZ »Solidarność« w latach 1980-1981
Katowice 2023Opis:
Wspomnienia czterech postaci odgrywających bardzo ważne role w Regionie Śląsko-Dąbrowskim NSZZ „Solidarność” w czasie powstawania i organizowania pracy związku w latach 1980-81.
Z przedmowy Roberta Ciupy, dyrektora ŚCWiS:
„Te cztery historie, jakże różnych ludzi, pokazują z odmiennych perspektyw zupełnie inne oblicze »Solidarności« od tego, jakie spotykamy w opracowaniach naukowych. […] Prezentowane wspomnienia […] pokazują sporo tzw. kuchni związkowej. Ludzie »Solidarności«, w tym owi czterej liderzy, musieli sobie poradzić z wieloma problemami – jak stworzyć niezależny związek zawodowy, jak walczyć o prawa pracownicze w wymiarze nie tylko danego regionu, ale wręcz zakładu pracy, jak porozumieć się między sobą, jak i z lokalnymi ośrodkami władzy i, co najistotniejsze, jak stosować demokratyczne procedury w niedemokratycznym kraju przez ludzi, którzy urodzili się po 1945 roku i demokracji tak naprawdę nigdy dotąd nie doświadczyli? Czy to się udało w pełni, czy nie było potknięć?”
Katalog wystawy
Katowice 2023Opis:
Katalog wystawy stałej Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności zawiera skróconą wersję historycznego przekazu, jaki jest zawarty w ekspozycji. Tekst został przygotowany w dwóch językach: polskim i angielskim.
Broszura odzwierciedla układ wystawy – poszczególne rozdziały nawiązują do treści prezentowanych w kolejnych salach, a dodatkowo każdy z nich ilustruje fotografia eksponatów z danej sali.
Tytuły kolejnych rozdziałów mówią same za siebie: „Żelazna kurtyna”, „Zniewolone państwo”, „Pęknięcie w systemie”, „Zdławienie niepokornych” itd. Teksty w katalogu są więc mini artykułami historycznymi, prezentującymi w pigułce historię oporu Polaków wobec systemu komunistycznego, a zwłaszcza przebieg wydarzeń związanych ze strajkiem w kopalni „Wujek” w grudniu 1981 r. i jego krwawą pacyfikacją przez ZOMO. Jest to też opowieść o skutkach stanu wojennego, podziemnej aktywności antykomunistycznej opozycji, a wreszcie przemianach końca lat 80. Nie zabrakło przypomnienia ofiar stanu wojennego.
Publikacja może posłużyć osobom zwiedzającym zarówno jako pamiątka, jak i rodzaj przewodnika. Natomiast dla tych, którzy wystawy nie widzieli, będzie swego rodzaju podręcznikiem, opowiadającym historię, której poświęcona jest nasza ekspozycja.
Wujek '81. Czarna ballada
Katowice 2022Opis:
16 grudnia 1981. Katowice. Kopalnia „Wujek”. Mieli po 13 lat. Rafał, Grzegorz, Adam, Tomek. Oglądali apokalipsę z dachu wieżowca przy ul Wincentego Pola. To jest ich historia.
Tymi słowami zaczyna się spektakl Teatru Śląskiego „Wujek.81. Czarna ballada”. Premierę miał 17 grudnia 2016 roku i utrzymuje się w repertuarze w kolejnych sezonach.
Publikacja ŚCWiS to zapis scenariusza tej niezwykłej sztuki, wyreżyserowanej przez Roberta Talarczyka. On sam był jednym z chłopców, którzy wtedy, w dniu pacyfikacji przez ZOMO kopalni „Wujek”, patrzyli na te wydarzenia z dachu wieżowca. Spektakl jest więc opowieścią o nich, albo raczej ich opowieścią, ale też historią dziewięciu górników, którzy tego dnia nie wrócili do domu. To jednocześnie opowieść o życiu na Śląsku w tamtym czasie. Jak można przeczytać na stronie internetowej Teatru Śląskiego, „to nie jest pieśń żałobna ani wesoła przyśpiewka. To jest czarna ballada.”
Książka, w nawiązaniu do tytułu, jest wydana jakby w kontrze – białe litery na czarnym tle. Fotografie przywołują sceny z desek teatralnych.
Wstępem opatrzył tę pozycję dyrektor ŚCWiS, Robert Ciupa, a przedmową Zbigniew Rokita.
Katowickie opowieści
Katowice 2022Opis:
„Nazywam się Genius Loci. Jestem dobrym duszkiem Katowic. Znam wszystkich mieszkańców tej miejscowości od momentu jej założenia aż do dziś” – tak zaczyna się ta piękna, bogato ilustrowana opowieść dla dzieci. Dobry duszek Katowic prowadzi w niej najmłodszych po dziejach stolicy województwa śląskiego, od końca XVI wieku, aż do czasów współczesnych. Książka napisana w formie dziecięcego pamiętnika może być doskonałą okazją do rozmowy z dziećmi na temat historii małej ojczyzny. Przepiękne ilustracje, których autorką jest Darya Hancharova, nie tylko wzbogacają tekst, ale uczą wrażliwości na wysmakowaną sztukę i mogą być prawdziwym ukojeniem dla dzieci i dorosłych.
List ze świata umarłych poetów. Antologia poezji o pacyfikacji kopalni "Wujek"
Katowice 2022Opis:
Prezentowany tomik jest zbiorem wierszy poświęconych tragedii, która rozegrała się w kopalni „Wujek” 16 grudnia 1981 roku. Treścią ideową utworów jest upamiętnienie ofiary górników z „Wujka”. Publikacja ukazuje także twórczość zatrzymanych w czasie stanu wojennego działaczy opozycji. Ich wiersze, stworzone za murami obozów internowania, stanowią ważną część niniejszego wydawnictwa.
Wstęp do tomiku napisał Jacek Okoń, którego wiersze również można znaleźć w prezentowanej antologii.
Śląskie do odkrycia. 50+ pomysłów na wycieczkę jednodniową, urlop i weekend
Opis:
Autorzy podróżujący od lat po całym świecie pokazują swoją małą ojczyznę: beskidzkie szlaki i stoki narciarskie, pałace i zamki, parki i zrewitalizowane tereny poprzemysłowe, a także śląskie miasta pełne zachwycającej architektury i atrakcji kulturalnych. W tym niezwykłym przewodniku znajdziecie pomysły na 30 wycieczek jednodniowych, 12 weekendów, 5 planów urlopowych, kalendarium wydarzeń i wiele innych propozycji na spędzenie czasu w województwie śląskim.
Wśród polecanych, wyjątkowych miejsc oczywiście nie zabrakło Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach. Autorzy napisali o naszej wystawie stałej m.in.: „Zachwyciliśmy się tą wystawą, jej rozmachem i profesjonalnym przygotowaniem, które można porównać do tych zaprezentowanych w Muzeum Powstania Warszawskiego czy w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku.”
Porozumienie Katowickie i działalność MKZ Katowice
Katowice 2022Opis:
Porozumienie Katowickie było czwartą – po gdańskiej, szczecińskiej i jastrzębskiej – umową społeczną wynegocjowaną w 1980 roku przez strajkujących robotników z przedstawicielami komunistycznej władzy. Najważniejsza część dokumentu została podpisana 11 września w Hucie Katowice. Porozumienie katowickie gwarantowało prawo do powoływania niezależnych związków zawodowych na terenie całej Polski Ludowej, czego nie zawierały wcześniejsze porozumienia. W zachowanych dokumentach SB przyznaje, iż były to ustalenia idące o wiele dalej od porozumień zawartych w Gdańsku i Szczecinie. W świadomości społecznej na Śląsku i w całej Polsce prawda ta jest zupełnie nieznana.
Prezentowana publikacja jest próbą kompleksowego przedstawienia historii powstania i działalności Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego Katowice. Oprócz tekstu, zawiera mnóstwo archiwalnych zdjęć działaczy, wydarzeń oraz dokumentów.
Załęska Hałda i Osiedle Witosa w Katowicach. Zarys dziejów
Katowice 2022Opis:
Publikacja Muzeum Historii Katowic, której współwydawcą jest Śląskie Centrum Wolności i Solidarności, ma charakter popularny i jest skierowana do tych, którzy interesują się dziejami „małych ojczyzn”. Ta bogato ilustrowana książka liczy 180 stron. Jej kolejne rozdziały noszą tytuły:
1. Historyczne granice i środowisko naturalne Załęskiej Hałdy
2. Dzieje Załęskiej Hałdy
3. Gospodarka
4. Rozwój przestrzenny i infrastruktura
5. Życie religijne
6. Szkolnictwo
7. Kultura, rekreacja i sport
Załęska Hałda to najstarszy i zarazem największy pod względem terytorialnym przysiółek Załęża – dziś jednej z bardziej znanych dzielnic Katowic. Osada powstała ok. 1640 r. Dziś jest kojarzona głównie z dwiema kopalniami: „Wujek” i „Kleofas”.
Z pędzlem i humorem. Wspomnienia działacza siemianowickiej "Solidarności"
Katowice 2022Opis:
„Jak widziałem w autobusie (…) milicjanta, to delikatnie zatrzymywałem się za jego plecami, dyskretnie trzymałem w ręku posmarowaną klejem ulotkę i jak autobus mocniej przyhamował, kładłem rękę z ulotką na plecach milicjanta (…) A ulotka miała treść: ‘Uwolnić politycznych’. W rezultacie przedstawiciel ‘władzy ludowej’ paradował z tą ulotką, nie wiedząc, co miał na plecach.”
Takie przygody wspomina Józef Bocian w książce „Z pędzlem i humorem. Wspomnienia działacza siemianowickiej 'Solidarności'”.
Zainaugurowaliśmy nią serię wspomnień osób związanych z oporem społecznym w latach 1980-89.
Wysoka temperatura. Od wolności do wolności 1980-1990
Warszawa 2021Opis:
Wysoka temperatura to autobiograficzna opowieść o politycznym zaangażowaniu Jana Rulewskiego. W PRL był on działaczem opozycji demokratycznej, a wolnej Polsce posłem na sejm i senatorem. Czytelnik książki poznaje kolejne etapy jego życia obejmujące dorastanie w Bydgoszczy, próbę ucieczki z PRL, pobyt w więzieniach w Czechosłowacji i w Polsce, pracę w „Romecie”, działalność w „Solidarności” na szczeblu regionalnym i ogólnopolskim, internowanie w stanie wojennym, pobyt w areszcie, działalność podziemną, wreszcie działalność polityczną po 1989 r.
1989. Jesień narodów
Warszawa 2021Opis:
W 1989 roku na oczach zdumionego świata zawalił się system komunistyczny. Od rozpoczęcia rokowań Okrągłego Stołu w Polsce w lutym, aż po rozstrzelanie Eleny i Nicolae Ceauşescu w grudniu – Europa Środkowa i Wschodnia przeszła przez burzliwy, choć wyjątkowo mało krwawy proces wyzwalania się spod reżimu komunistycznego (totalitarnego). Dziś, ponad 30 lat po tamtych wydarzeniach, wydaje się, iż perspektywa jest wystarczająco odległa, by bez emocji prowadzić badania porównawcze.
Główne wydarzenia omawiane i analizowane przez autorów książki działy się jesienią 1989 roku. Zbiorowymi aktorami tych wydarzeń były niewątpliwie narody wybijające się na niepodległość po 45 latach zniewolenia. Rozważania dotyczące każdego z omawianych państw zostały podzielone na trzy zasadnicze bloki – ostatnie lata komunizmu, bezpośredni proces upadku reżimu oraz efekty tego procesu z perspektywy 30 lat.
W literaturze przedmiotu można się spotkać z wieloma interpretacjami natury przemian 1989 roku oraz następujących później. Badacze zastanawiali się i spierali, ile było w tym elementów reformy, ile rewolucji, a ile jeszcze innych czynników ‒ globalizacji, wpływu zagranicy czy wymiany pokoleniowej. W jakim stopniu były to zmiany polityczne, w jakim gospodarcze, a w jakim społeczne. Wydaje się, że wydarzenia z 1989 roku były połączeniem wszystkich powyższych elementów, które różnie się rozkładały w zależności od lokalnych uwarunkowań.
Komiks "Dziewięciu z Wujka"
Katowice 2021Opis:
Komiks Dziewięciu z „Wujka” opowiada o tych, którzy zginęli w czwartym dniu stanu wojennego, ponieważ postanowili strajkować w obronie innych. Pokazujemy krótkie historie dziewięciu górników, którzy mieli swoje rodziny, ukochane żony i dzieci, pasje i zainteresowania. Najmłodszy z nich miał dziewiętnaście lat, najstarszy czterdzieści osiem, gdy został wprowadzony stan wojenny. Górnicy z „Wujka” walczyli o godność najlepiej, jak umieli. Strajkowali. Władza wysłała przeciwko nim funkcjonariuszy uzbrojonych w pistolety maszynowe. Pacyfikacja strajku zakończyła się śmiercią dziewięciu osób, a dwudziestu trzech górników zostało postrzelonych. Była to największa zbrodnia stanu wojennego. Pamiętajmy, kto wówczas okazał się bohaterem, a kto zbrodniarzem.
Serdecznie dziękujemy rodzinom zamordowanych górników, to Wasze osobiste historie stały się głównym elementem scenariusza. Bez Was ten komiks nie powstałby.
Świat wobec stanu wojennego
Katowice 2021Opis:
Wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku sprawiło, że Polska znalazła się w centrum zainteresowania niemalże całego świata. Wydarzenie to stanowi nie tylko wyraźną cezurę w najnowszej historii Polski, ale także jest istotną datą w szerszym kontekście zimnowojennych relacji między Wschodem a Zachodem. Brutalna rozprawa z Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym “Solidarność” wywołała nie tylko oburzenie, ale też protesty społeczne w dziesiątkach państw na całym świecie.
Stopniowe otwieranie archiwów, w tym także dyplomatycznych, oraz upowszechnianie wyników badań rozwija naszą wiedzę na temat reakcji świata na wprowadzenie stanu wojennego w Polsce. Coraz więcej wiemy o kulisach podejmowanych decyzji politycznych, coraz pełniejsza jest panorama różnego rodzaju działań podejmowanych w duchu solidarności z „Solidarnością”.
Książka została wydana pod red. dra Łukasza Kamińskiego.
W publikacji ukazały się następujące artykuły naukowe:
Łukasz Kamiński – Świat wobec stanu wojennego i zbrodni w KWK „Wujek”.
Petr Blažek – Czechosłowacja wobec stanu wojennego
Marcin Frybes – Reakcje francuskich środowisk intelektualnych, naukowych i artystycznych na wprowadzenie stanu wojennego w Polsce
Paweł Jaworski – Stan wojenny ze szwedzkiej perspektywy
Anthony Kemp-Welch – Stan wojenny: sowiecka perspektywa
Grzegorz Majchrzak – Reakcje zagraniczne na pacyfikację „Wujka”
Miklós Mitrovits – Oficjalna polityka węgierska wobec stanu wojennego i jego wpływ na opozycję na Węgrzech
Burkhard Olschowsky – Postawy pisarzy niemieckich wobec stanu wojennego w Polsce
Patryk Pleskot – Mniejsze zło, większa ulga. Polityczne reakcje Zachodu wobec wprowadzenia stanu wojennego w Polsce
Krzysztof Tarka – Władze RP na uchodźstwie i środowiska polskiej emigracji politycznej w Wielkiej Brytanii wobec wprowadzenia stanu wojennego w Polsce
Jacek Tebinka – Polityka Wielkiej Brytanii wobec wprowadzenia stanu wojennego w Polsce
Jakub Tyszkiewicz – Stany Zjednoczone wobec stanu wojennego w Polsce
Teka dla nauczycieli „Stan wojenny 1981–1983”
Katowice 2021, ISBN 978-83-8229-387-6 (IPN) / ISBN 978-83-962817-2-2 (ŚCWiS)Opis:
W 40 rocznicę wprowadzenia stanu wojennego Śląskie Centrum Wolności i Solidarności przygotowało, we współpracy z Oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach, tekę edukacyjną „Stan wojenny 1981–1983”, skierowaną do nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych, uczących takich przedmiotów jak historia, wiedza o społeczeństwie, język polski czy historia sztuki. Celem zawartych w publikacji materiałów jest uzupełnienie i rozwinięcie narracji obecnej w podręcznikach szkolnych, odnoszącej się do okresu stanu wojennego – jego przyczyn i źródeł, okoliczności wprowadzenia, przebiegu, najważniejszych wydarzeń, a także skutków dla szeroko pojętego życia społeczno-politycznego w latach 80 XX wieku.
Teka edukacyjna składa się z trzech zeszytów:
Zeszyt 1: Eseje historyczne
Zeszyt 2: Propozycje zadań dla ucznia, małe projekty badawcze
Zeszyt 3: Wybór źródeł
Zeszyty 2 i 3 zawierają kolejno zadania dla ucznia i małe projekty badawcze, łącznie 113 pozycji, oraz wybór 93 tekstów źródłowych. Zeszyt 1 składa się z 14 esejów tematycznych, zilustrowanych licznymi fotografiami z epoki, biogramów, wykazu skrótów, bibliografii oraz materiałów dodatkowych. Mamy nadzieję, że materiał ten stanie się dla nauczycieli, pedagogów, edukatorów, animatorów historii i kultury realną pomocą i inspiracją w przybliżaniu młodszym i starszym pokoleniom okresu stanu wojennego – jednego z najtragiczniejszych w polskiej historii najnowszej.
Eseje historyczne, wybór źródeł, ćwiczenia dla ucznia: dr Kornelia Banaś (IPN Katowice), dr Angelika Blinda (IPN Katowice), Karol Chwastek (ŚCWiS), dr Andrzej Drogoń (IPN Katowice), Michał Dzióbek (ŚCWiS), Aleksandra Korol-Chudy (IPN Katowice), Andrzej Król (Uniwersyteckie I Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego w Chorzowie), Michał Łukowicz (Zespół Szkół Plastycznych w Katowicach), Michał Miwa-Młot (IPN Katowice), Ryszard Mozgol (IPN Katowice), Anna Piontek (ŚCWiS), Adrian Rams (IPN Katowice), Sebastian Reńca (ŚCWiS)
Małe projekty badawcze: Andrzej Król (Uniwersyteckie I Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego w Chorzowie), Michał Łukowicz (Zespół Szkół Plastycznych w Katowicach)
Koordynacja projektu: Angelika Blinda (IPN Katowice), Anna Piontek (ŚCWiS)
Materiały edukacyjne do wystawy elementarnej Stan wojenny 1981-1983
Opis:
Materiały edukacyjne do wystawy elementarnej są elementem wzbogacającym wystawę „Stan wojenny 1981–1983”. Publikacja przygotowana wspólnie przez Śląskie Centrum Wolności i Solidarności oraz Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach jest dostępna do pobrania online w formie darmowego pliku pdf. W broszurze znajdują się propozycje ułatwiające zbudowanie samodzielnej lekcji poświęconej tematyce stanu wojennego w Polsce w latach 1981-1983. Znaleźć w niej można rozbudowaną strefę edukacji: materiały źródłowe, kalendarium NSZZ „Solidarność”, ćwiczenia oraz zadania dla ucznia.
Jedna dekada - trzy epoki
Warszawa-Katowice 2020Opis:
Album okolicznościowy, upamiętniający powstanie i działalność NSZZ „Solidarność” regionu śląsko-dąbrowskiego w latach 1980–1989. Publikacja prezentuje bardzo obszerny materiał fotograficzny, dokumentujący działalność związkową, zarówno legalną, jak i podziemną. Zdjęciom towarzyszy obszerny artykuł monograficzny o dziejach NSZZ „Solidarność” na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim pióra Jana Jurkiewicza.
Notatki o polskim kinie kontestacji
Katowice 2020Opis:
Notatki o polskim kinie kontestacji autorstwa dra Marka Lyszczyny to nowe spojrzenie na polskie kino lat 1945-1989. Dzięki lekturze dowiemy się, którzy twórcy byli krytyczni wobec komunistycznych władz PRL; filmy, których reżyserów były wstrzymywane przez cenzurę i nazywane „półkownikami”, a także kogo komunistyczne władze zmusiły do emigracji. Książka posiada zarówno walor dydaktyczny i może być traktowana jako uzupełnienie lekcji historii lub języka polskiego, a także jako lektura na studiach filmoznawczych, kulturoznawstwie czy historii.
„Jedną taką wiosnę miałem w życiu” – mogą po latach mówić lub pisać uczestnicy wydarzeń, które rozegrały się w wielu pańśtwa Europy Zachodniej i w Ameryce 1968 roku. Kontestacja towarzyszy ludziom od zarania wszelkich form władzy, jednak w tym jednym, 1968 roku jej znaczenie nabrało nowej, współczesnej barwy. Kontestacja straciła wówczas niewinność. Nie kojarzyła się już z obywatelskim nieposłuszeństwem spod znaku Henry’ego D. Thoreau czy Mahatmy Ghandiego, ale z rzucanymi przez manifestantów kamieniami czy koktajlami Mołotowa. Kontestować znaczyło już nie tyle stawiać bierny opór, ile czynnie, nieraz brutalnie, walczyć. – Ze wstępu.
Wujek '81. Relacje. Wyd. II
Katowice 2020Opis:
Przedstawiamy II wydanie książki Wujek ’81. Relacje.
16 grudnia 1981 r. wojsko i milicja przystąpiły do ataku na górników strajkujących na terenie kopalni „Wujek” w Katowicach. Najpierw od strony bramy kolejowej czołg przełamał ogrodzenie, za nim wjechały wozy bojowe i weszli milicjanci. Doszło do zaciętych starć między pracownikami kopalni a agresorami. Gdy przy bramie głównej kolejne ataki zomowców załamywały się, na teren kopalni weszli funkcjonariusze plutonu specjalnego ZOMO, uzbrojeni w pistolety maszynowe typu PM-63 „RAK”. Z rampy magazynu odzieżowego oddali strzały w kierunku górników. W większości przypadków pociski trafiały górników w okolice głowy, tułowia oraz kończyn górnych. Zginęło dziewięciu protestujących, wielu odniosło rany. W kopalni „Wujek” dopełniał się najbardziej ponury akord wprowadzania stanu wojennego w Polsce, brutalna agresja potężnej machiny władzy przeciwko bezbronnym robotnikom. Prezentowany tom jest pierwszym tak obszernym zbiorem relacji uczestników strajku, mieszkańców osiedla Brynów, ludzi służby zdrowia, którzy stali się świadkami i uczestnikami tragedii w kopalni „Wujek”. Nie jest to sucha narracja historyków, ale pełne emocji, dramatyzmu i prawdy opowieści tych, którzy nierzadko otarli się o śmierć.
Gliwicka opozycja 1976-1990
Gliwice-Katowice 2020Opis:
Na kartach książki oddajemy głos uczestnikom wydarzeń – osobom, które były zaangażowane w różnorodne działania mieszczące się w szeroko rozumianej działalności opozycyjnej w latach 1976-1990, a więc od momentu powstania pierwszej jawnej organizacji sprzeciwiającej się polityce władz PRL, jaką był Komitet Obrony Robotników, do momentu pierwszych wolnych i demokratycznych wyborów do samorządu terytorialnego w Polsce. Zebrane w tym tomie relacje są efektem projektu realizowanego od 1 czerwca 2018 roku wspólnie przez Muzeum w Gliwicach oraz Śląskie Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach, z pomocą katowickiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej
Dziennik 1981-1983
Opis:
Śląskie Centrum Wolności i Solidarności jest współwydawcą „Dziennika 1981-1983” Włodzimierza Kapczyńskiego
Włodzimierz Kapczyński (1929-2018) – w 1947 r. organizator grupy Związek Walki z Komunizmem, w 1948 r. aresztowany, skazany wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Katowicach na 7 lat więzienia, osadzony w Sosnowcu-Radosze, Wronkach, Potulicach, Raciborzu, Obozie Pracy Więźniów w Jelczu, zwolniony w 1953 r. na mocy amnestii. Od września 1980 r. w Solidarności; przewodniczący Komisji Zakładowej w Budostalu-4; w lipcu i grudniu 1981 r. delegat na I i II Walny Zjazd Delegatów (województwa katowickiego) Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, członek Zarządu Regionu, delegat na I Krajowy Zjazd Delegatów, pracownik biura informacji i działu poligrafii. Od 1981 r. członek Związku Solidarności Polskich Kombatantów; współtwórca Związku Więźniów Politycznych PRL.
13 grudnia 1981 r. internowany w Ośrodku Odosobnienia w Katowicach, Jastrzębiu-Szerokiej i Uhercach, zwolniony w lipcu 1982 r. W latach 1982-1989 członek Regionalnej Komisji Wykonawczej, do końca 1988 r. szef kolportażu na północno-wschodnią część Regionu, organizator podziemnej poligrafii, m.in. druku pism Regionalny Informator Solidarności, Głos Śląsko-Dąbrowski, a także książek. W lutym 1989 r. uczestnik II Zgromadzenia Działaczy Solidarności Regionu Śląsko-Dąbrowskiego w Ustroniu-Polanie.
W 2007 r. odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Odrodzenia Polski, a w 2016 r. – Krzyżem Wolności i Solidarności.
1989 Rok przemian
Opis:
Rok 1989 to z pewnością czas ogromnych zmian w bloku komunistycznym. Dojście do władzy jeszcze w 1986 roku Michaiła Gorbaczowa w ZSRR z jego polityką głasnosti i pierestrojki spowodowało proces przemian, trudny do zatrzymania. Polska odegrała w nim jedną z najważniejszych ról, gdyż początkowo była liderem tych zmian. Porozumienie z komunistami zawarte przy okrągłym stole otworzyło drogę do wolnych, demokratycznych, niestety jedynie częściowo wyborów. Wybory z 4 czerwca 1989 roku, z frekwencją jedynie nieco ponad 62%, okazały się sygnałem, że Polacy nie do końca akceptowali mariaż części opozycji z władzą, która jeszcze nie tak dawno wprowadzała stan wojenny, aby spacyfikować niepokorną część narodu. Rząd premiera Tadeusza Mazowieckiego, z którym wiązano ogromne nadzieje, nie był niestety w stanie dokończyć procesu zmian politycznych, skoncentrował się natomiast na – ważniejszych w jego ocenie – kwestiach gospodarczych. W efekcie z lidera w tej dziedzinie Polska stała się wręcz outsiderem. Książka opowiada o różnych, czasem nieznanych, obliczach tego ważnego roku, który odegrał znaczącą rolę w kształtowaniu świadomości historyczno-politycznej społeczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej.
Wujek'81 - Strike and pacification (Wujek '81. Strajk i pacyfikacja)
Opis:
Anglojęzyczna wersja albumu „Wujek ’81. Strajk i pacyfikacja”
Album ma być przede wszystkim hołdem dla Dziewięciu Górników z kopalni „Wujek”, którzy 16 grudnia 1981 roku zostali zastrzeleni przez pluton specjalny ZOMO. Autorami tekstów są Robert Ciupa, dyrektor ŚCWiS oraz dr Bogusław Tracz, pracownik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Katowicach.
Album składa się ze zdjęć śląskich fotoreporterów: m.in. Marka Dworaczyka, Bogdana Kułakowskiego, Stanisława Jakubowskiego, Władysława Morawskiego. Rozdziały poświęcone Dziewięciu Górnikom zostały zilustrowane zdjęciami ze zbiorów rodzinnych, większość z nich po raz pierwszy zostało opublikowanych.
Wujek'81 - Der Streik und seine niederschlagung (Wujek '81. Strajk i pacyfikacja)
Opis:
Niemieckojęzyczna wersja albumu „Wujek ’81. Strajk i pacyfikacja”
Album ma być przede wszystkim hołdem dla Dziewięciu Górników z kopalni „Wujek”, którzy 16 grudnia 1981 roku zostali zastrzeleni przez pluton specjalny ZOMO. Autorami tekstów są Robert Ciupa, dyrektor ŚCWiS oraz dr Bogusław Tracz, pracownik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Katowicach.
Album składa się ze zdjęć śląskich fotoreporterów: m.in. Marka Dworaczyka, Bogdana Kułakowskiego, Stanisława Jakubowskiego, Władysława Morawskiego. Rozdziały poświęcone Dziewięciu Górnikom zostały zilustrowane zdjęciami ze zbiorów rodzinnych, większość z nich po raz pierwszy zostało opublikowanych.
40 kroków – przewodnik po miejscach związanych z działalnością opozycji antykomunistycznej PRL na Górnym Śląsku i Zagłębiu
Opis:
40 kroków – przewodnik po miejscach związanych z działalnością opozycji antykomunistycznej PRL na Górnym Śląsku i Zagłębiu
Projekt „Przewodnik opozycji PRL w woj. śląskim” dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.
Przewodnik oprowadza po miejscach związanych z działalnością opozycji PRL na terenach części dzisiejszego województwa śląskiego (w szczególności obszar ówczesnego województwa katowickiego). Wydany w formie podręcznej, umożliwia odbywanie tematycznych wycieczek. Publikacja uwzględnia ważniejsze miejsca związane z działalnością konspiracyjną, charytatywną i polityczną działaczy opozycji PRL, a także miejsca związane z tragicznymi wydarzeniami działań pacyfikacyjnych wobec opozycjonistów. Nie zabraknie w nim także kopalni „Wujek” oraz innych zakładów przemysłowych, które stały się w stanie wojennym areną tragicznych wydarzeń.
Pomysł przewodnika uzyskał dofinansowanie z programu „Patriotyzm Jutra” realizowanego przez Muzeum Historii Polskiej, dlatego będzie on dystrybuowany bezpłatnie. Po wyczerpaniu się papierowego nakładu dostępna będzie także wersja ebook do pobrania ze strony internetowej SCWIS.
Przewodnik będzie dostępny w siedzibie Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności oraz w wybranych punktach informacji turystycznej.
Stan wojenny 1981-1983
2019Opis:
Wystawa elementarna pt. „Stan wojenny 1981-1983” przygotowaliśmy we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej.
Nauczycieli zachęcamy do pobrania i wydrukowania wystawy. Jakość pliku pozwala na druk w formacie B1.
Tablice edukacyjne "Powstania śląskie"
Opis:
Z początkiem nowego roku szkolnego Śląskie Centrum Wolności i Solidarności rusza z akcją upamiętnienia Powstań Śląskich w stulecie wybuchu I Powstania Śląskiego.
Wszystkie szkoły, które się do nas zgłoszą, otrzymają komplet czterech tablic edukacyjnych poświęconych powstaniom oraz plebiscytowi. Do rozdania jest 500 bezpłatnych kompletów tablic edukacyjnych. Odbiór tablic w siedzibie Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności (Katowice, ul. Wincentego Pola 38).
Tablice można również pobrać na stronie ŚCWiS i samemu wydrukować:
I Powstanie Śląskie
II Powstanie Śląskie
III Powstanie Śląskie
Plebiscyt
Wujek '81. Relacje
Katowice 2018Opis:
16 grudnia 1981 r wojsko i milicja przystąpiły do ataku na górników strajkujących na terenie kopalni „Wujek” w Katowicach. Najpierw od strony bramy kolejowej czołg przełamał ogrodzenie, za nim wjechały wozy bojowe i weszli milicjanci. Doszło do zaciętych starć między pracownikami kopalni a agresorami. Gdy przy bramie głównej kolejne ataki zomowców załamywały się, na teren kopalni weszli funkcjonariusze plutonu specjalnego ZOMO, uzbrojeni w pistolety maszynowe typu PM-63 „RAK”. Z rampy magazynu odzieżowego oddali strzały w kierunku górników. W większości przypadków pociski trafiały górników w okolice głowy, tułowia oraz kończyn górnych. Zginęło dziewięciu protestujących, wielu odniosło rany. W kopalni „Wujek” dopełniał się najbardziej ponury akord wprowadzania stanu wojennego w Polsce, brutalna agresja potężnej machiny władzy przeciwko bezbronnym robotnikom. Prezentowany tom jest pierwszym tak obszernym zbiorem relacji uczestników strajku, mieszkańców osiedla Brynów, ludzi służby zdrowia, którzy stali się świadkami i uczestnikami tragedii w kopalni „Wujek”. Nie jest to sucha narracja historyków, ale pełne emocji, dramatyzmu i prawdy opowieści tych, którzy nierzadko otarli się o śmierć.
Projekt Relacje w Wujka dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu Kultura – Interwencje 2018.
Pod czerwoną gwiazdą
Katowice-Warszawa 2017 (współwydawca Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
„W niniejszym tomie zawarto szczególnie cenne z punktu widzenia polskiej historiografii porównanie polityki sowieckiej wobec poszczególnych państw położonych na obszarze, gdzie bagnety Armii Czerwonej przyniosły „wyzwolenie”. Badania prowadzone w innych krajach środkowo-wschodnioeuropejskich, zazwyczaj trudno dostępne zarówno z powodu barier językowych, jak i niskich nakładów tych publikacji, są słabo znane polskim historykom, a przecież tylko one mogą dać niezbędną perspektywę porównawczą, poszerzając w ten sposób nasz punkt widzenia na wydarzenia drugiej połowy lat czterdziestych XX wieku i niejednokrotnie umożliwiając reinterpretację wydarzeń w Polsce.”
z recenzji prof. dr. hab. Ryszarda Kaczmarka
Książka powstała jako publikacja pokonferencyjna Międzynarodowej Konferencji Naukowej, której współorganizatorem było Śląskie Centrum Wolności i Solidarności
Opozycja na celowniku władz
Warszawa 2017 (współwydawca Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
Książka pt. „Opozycja na celowniku władz” Grzegorza Majchrzaka to wprowadzenie w świat działalności aparatu bezpieczeństwa PRL, w walkę z opozycją demokratyczną. Autor należy do grona najlepszych historyków w polskich historyków zajmujących się opozycją i oporem społecznym w PRL oraz działalnością Służby Bezpieczeństwa, szczególnie w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku.
z recenzji Sebastiana Ligarskiego
Przywracanie Pamięci - Franciszek Kurzeja
Katowice 2017 (wydawca: Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
Album prac Franciszka Kurzeji powstał jako część wystawy linorytów artysty prezentowanej w Śląskim Centrum Wolności i Solidarności.
Franciszek Kurzeja urodził się 19 września 1936 roku w Katowicach-Bogucicach. Był jednym z najbardziej wszechstronnych twórców amatorów na Śląsku. Tworzył grafikę, malarstwo olejne, rzeźbę w węglu, wycinankę artystyczną, a także zajmował się modelarstwem i projektowaniem mebli.
Katalog został stworzony dzięki dofinansowaniu Muzeum Historii Polski w ramach programu Patriotyzm Jutra.
Wujek '81. Strajk i pacyfikacja
Katowice 2016 (wydawca: Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
Album ma być przede wszystkim hołdem dla Dziewięciu Górników z kopalni „Wujek”, którzy 16 grudnia 1981 roku zostali zastrzeleni przez pluton specjalny ZOMO. Autorami tekstów są Robert Ciupa, dyrektor ŚCWiS oraz dr Bogusław Tracz, pracownik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Katowicach.
Album składa się ze zdjęć śląskich fotoreporterów: m.in. Marka Dworaczyka, Bogdana Kułakowskiego, Stanisława Jakubowskiego, Władysława Morawskiego. Rozdziały poświęcone Dziewięciu Górnikom zostały zilustrowane zdjęciami ze zbiorów rodzinnych, większość z nich po raz pierwszy zostało opublikowanych.
Dziewięciu z "Wujka", Patroni naszych ulic
Warszawa 2016 (Instytut Pamięci Narodowej oraz Śląskie Centrum Wolności i Solidarności).Opis:
Podczas pierwszych dni stanu wojennego siły milicyjne i wojskowe z użyciem broni palnej, środków chemicznych, armatek wodnych, czołgów oraz wozów bojowych spacyfikowały 12 strajkujących zakładów pracy, w tym kopalnię „Wujek” w Katowicach. Krwawe stłumienie górniczego protestu stało się najtragiczniejszym symbolem stanu wojennego.
„Zachodźże czerwone słoneczko”. Wybory ’89 w województwie katowickim. Katalog wystawy
Katowice 2016 (partner Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
Rok 1989 okazał się przełomowym. Wybory parlamentarne, choć tylko w części demokratyczne, uruchomiły lawinę, której nie dało się już zatrzymać. Erozja komunistycznego systemu władzy nabrała rozpędu. Rozpoczęły się zmiany o charakterze ustrojowym, które doprowadziły do odzyskania przez Polskę niepodległości, a w wymiarze europejskim do upadku sowieckiej dominacji i zniesienia żelaznej kurtyny. W 2014 r. w całym kraju obchodzono 25-lecie tamtych wydarzeń. Z tej okazji Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Katowicach przygotowało wystawę poświęconą wyborom do parlamentu w czerwcu 1989 r.
"Wywieziono nas bydlęcymi wagonami". Relacje deportowanych z Górnego Śląska do Związku Sowieckiego w 1945 roku, wybór i opracowanie
Katowice 2015 (współwydawca Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
Ta książka stanowi istotny głos w prowadzonej od ponad dwóch dekad debacie (tak historycznej, jak i publicystycznej) nad problematyką „wywózki” mieszkańców Górnego Śląska. Pokazuje różne okoliczności internowania, odmienne (a jednocześnie podobne) sposoby transportu na teren ZSRS, podejmowaną tam pracę, tryb życia i trudności codziennej egzystencji, wreszcie okoliczności powrotów do domów. Daje również czytelne świadectwo wielu podobieństw losów mieszkańców regionu, ale także różnic, wynikających m.in. z indywidualnych uwarunkowań (miejsca deportacji i przydziału do wykonywania różnych prac), ale też zdolności przetrwania i szczęścia poszczególnych bohaterów wspomnień i relacji. Wiele tekstów posiada wreszcie silny ładunek emocjonalny, charakterystyczny dla tego typu piśmiennictwa, a szczególnie istotny dla odbioru przez czytelników.
Z recenzji dr. hab. Macieja Fica
Deportacje do Związku Sowieckiego z ziem polskich w latach 1944-1945. Perspektywa porównawcza
Katowice 2015 (współwydawca Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
Zebrane w tym tomie teksty i wypowiedzi porządkują dotychczasowe ustalenia historyków dotyczące deportacji sowieckich z ziem polskich, zarówno należących do II Rzeczypospolitej i utraconych po II wojnie światowej, jak i z obszarów, które po 1945 r. weszły w skład powojennej Polski.
Fragment recenzji dr. Bogusława Tracza
Opór społeczny w Chorzowie w ostatniej dekadzie PRL (1980– 1989)
Katowice 2015 (wydawca Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
Książka opisuje przede wszystkim historię NSZZ „Solidarność” w Chorzowie od momentu jej powstania, następnie okres stanu wojennego, czas działalności podziemnej oraz kampanii i wyników wyborów parlamentarnych z czerwca 1989 r. Znajdują się w niej odwołania do nastrojów społecznych w mieście, działań podejmowanych przez Komitet Miejski PZPR w Chorzowie czy Służbę Bezpieczeństwa. Lokalna historia została przedstawiona w szerszym kontekście – na tle wydarzeń regionalnych i ogólnokrajowych.
Górnośląski azyl. Pielgrzymki stanowe do Piekar Śląskich w materiałach Służby Bezpieczeństwa, Katalog wystawy
Katowice 2015 (partner Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
Katalog towarzyszy wystawie Górnośląski azyl. Pielgrzymki stanowe do Piekar Śląskich w materiałach Służby Bezpieczeństwa. Ekspozycja ma na celu ukazanie, na podstawie zachowanych materiałów SB, metod i technik inwigilacji pielgrzymów przybywających do Piekar Śląskich w latach 60. i 70. XX w.
Paweł Steller – Artysta deportowany, Katalog wystawy
Katowice 2015 (współwydawca Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
Rok 2015 to między innymi rok dwóch ważnych rocznic:
120-lecia urodzin wybitnego śląskiego artysty Pawła Stellera oraz 70-lecia Tragedii Górnośląskiej. W obchody obu rocznic wpisuje się wystawa Paweł Steller – Artysta deportowany, przygotowana we współpracy z katowickim oddziałem IPN. Ekspozycja odsłania dramatyczny epizod w życiu Pawła Stellera – deportację do obozu pracy w Kemerowie na Syberii w marcu 1945 r. Artysta podzielił wówczas los rzeszy Górnoślązaków, których nadzieje na spokojne, powojenne życie zamieniły się w cierpienie z powodu okrutnej niewoli tysiące kilometrów od ojczyzny. Dla Stellera zsyłka zakończyła się szczęśliwym powrotem po blisko dwóch latach. Wielu innych jednak nie wróciło. Wystawa prezentuje szkice i rysunki artysty wykonane w czasie zesłania, przybliża życie codzienne w obozie pracy oraz ukazuje kontekst wydarzeń, przez które Steller został uwięziony.
Srebrne miasto na czerwonej drodze. Tarnowskie Góry w PRL na fotografiach tygodnika "Gwarek"
Tarnowskie Góry 2014, (współwydawca Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
Srebrne miasto… to efekt współpracy kilku instytucji m.in. Muzeum w Tarnowskich Górach, Śląskiego Centrum Solidarności i Wolności, WSP „Gwarek” oraz tarnogórskiej drukarni „Drukpol”.
Gra karciana Skok ku wolności
współwydawca Śląskie Centrum Wolności i SolidarnościOpis:
Skok ku wolności jest towarzyską grą karcianą na 110 kart. Ma charakter międzypokoleniowy – bawić się przy niej mogą osoby starsze i młodsze. Gra jest prosta i bardzo łatwa do nauczenia (niecała minuta). Zawiera element losowy, poszerzający grupę odbiorców o całą rzeszę ludzi unikających konfrontacji czysto logicznych, oraz wariant taktyczny, zmniejszający znaczenie elementu losowego i dodający prostą regułę, która usatysfakcjonuje miłośników trudniejszych gier. Może w nią grać od 2 do 4 graczy. Rozgrywka trwa na ogół 10-15 minut. Krótką instrukcję dołączoną do gry stanowi historia strajku górników z kopalni „Manifest Lipcowy”.
Kościół robotników. Kronika Kościoła NMP Matki Kościoła w Jastrzębiu-Zdroju 1974-1988
Jastrzębie Zdrój 2014 (współwydawca Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
Kronika słynnego kościoła „na górce” jest czymś więcej niż tylko zapisem życia religijnego parafii zbudowanej przez mieszkańców górniczego Jastrzębia. To również osobiste spojrzenie kapłana na rozgrywające się tu wydarzenia dwóch ostatnich dekad Polski Ludowej. To ważny dokument świadczący o roli duchowieństwa i robotników w walce o godność, wolność i solidarność.
Muzeum Izba Pamięci KWK „Wujek”, Katalog
Katowice 2017 (współwydawca Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
Muzeum Izba Pamięci KWK „Wujek” powstało w listopadzie 2008 r. Ekspozycja muzealna została podzielona na dwie części: pierwsza prezentuje najdawniejsze dzieje kopalni „Wujek”, druga jej dramatyczną historię związaną z pacyfikacją zakładu 16 grudnia 1981 r. Całość prezentacji zajmują trzy pomieszczenia odremontowanego magazynu odzieżowego.
Grudzień 1981 roku w województwie katowickim
Katowice 2011Opis:
Jarosław Neja w syntetyczny sposób przedstawił wydarzenia Grudnia 1981 roku w województwie katowickim. Protesty górnośląskich i zagłębiowskich załóg po wprowadzeniu stanu wojennego – co Autor podkreśla we wstępie – ze względu na skalę, gwałtowny przebieg i ofiary zajmują wyjątkowe miejsce w ogólnopolskiej panoramie sprzeciwu i oporu społecznego po 13 grudnia.
1981: Kopalnia Wujek
Poznań 2006Opis:
Album komiksowy opisujący losy strajku i krwawą pacyfikację kopalni „Wujek” w Katowicach w grudniu 1981 r.
Krzyż nigdy nie umiera. Refleksje duszpasterza
Katowice 2016 (współwydawca Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
Drugie wydanie refleksji ks. Henryka Bolczyka, który od maja 1980 r. do 1992 r. był proboszczem parafii św. Michała Archanioła w Katowicach. Wówczas w jej granicach znajdowała się kopalnia „Wujek”. Jako proboszcz dwukrotnie prowadził rekolekcje dla górników i towarzyszył im w czasie strajku w stanie wojennym.
Tarnogórska „Solidarność” 1980–1990
Katowice 2017 (współwydawca Śląskie Centrum Wolności i Solidarności)Opis:
W latach „karnawału »Solidarności«” – od schyłku lata 1980 r. do 13 grudnia 1981 r. – w Tarnowskich Górach działały silne i liczne struktury Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. To w jednym z tarnogórskich zakładów przemysłowych („Fazos”) 21 sierpnia 1980 r. wybuchł pierwszy w województwie katowickim duży strajk, którego uczestnicy solidaryzowali się z postulatami politycznymi podniesionymi podczas strajku w Stoczni Gdańskiej. Także w okresie stanu wojennego w Tarnowskich Górach pojawiła się grupa aktywnych związkowców, którzy rzucili wyzwanie komunistycznym władzom, a w przełomowym roku 1989 zebrali się, by wziąć udział w walce wyborczej podczas wyborów czerwcowych. Niniejsza publikacja to pierwsza monografia historyczna, próbującą kompleksowo przedstawić wszystkie aspekty funkcjonowania Związku w długiej dekadzie wyznaczanej datami 1980–1990. To jednocześnie jedna z pierwszych tego typu prac poświęconych lokalnym strukturom NSZZ „Solidarność”.