Ryszard Gzik
Ryszard Gzik urodził się 19 marca 1946r. w Radomsku[1], w 1960 r. ukończył Szkołę Podstawową w Widzowie, natomiast pięć lat później Technikum Przemysłu Drzewnego w Radomsku. W latach 1966-1967 odbywał zasadniczą służbę wojskową w Drawsku Pomorskim, którą skończył ze stopniem kaprala. Należał do Związku Młodzieży Wiejskiej, Związku Młodzieży Socjalistycznej i Związku Zawodowego Pracowników Leśnych i Przemysłu Drzewnego[2]. Pracował w kilku miejscach: w Zakładach Mebli Giętych w Radomsku (1965 – 1969), w Dąbrowskiej Fabryce Obrabiarek DEFO w Dąbrowie Górniczej (1969 – 1970), w Ośrodku Przemysłu Meblowego w Bytomiu (1970), w Spółdzielni Pracy Branży Drzewnej „Jawor” w Katowicach (1971 – 1972), w Katowickich Fabrykach Mebli (1972 – 1978). Dla poprawienia sytuacji materialnej rodziny Ryszard Gzik postanowił zatrudnić się w KWK „Wujek”[3], w okresie od 6 marca 1978 do 16 grudnia 1981 pracował w charakterze ładowacza[4]. Był członkiem NSZZ „Solidarność”. Jego nazwisko widnieje na liście członkowskiej Związku sporządzonej w dniu 20 stycznia 1981r., tuż przed wyborami Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” KWK „Wujek” (24.01.1981 r.)[5]. 16 grudnia 1981 r. w czasie pacyfikacji strajku przez siły milicyjno-wojskowe Ryszard Gzik został postrzelony w głowę, kula przeszła na wylot powodując spustoszenia w mózgu, zginął na miejscu[6]. Kopalnia poinformowała oficjalnie rodzinę o śmierci Ryszarda Gzika w dniu 17 grudnia:
Dnia 16 grudnia 1981 r. w kop. Wujek w Katowicach zginął tragicznie nasz pracownik ob. Ryszard Gzik. Uprzejmie prosimy o pilne przybycie do Kopalni „Wujek”. Składamy wyrazy serdecznego współczucia. Dyrekcja Kop. „Wujek”[7].
Pozostawił żonę Krystynę (z domu Ścińska) oraz osierocił córkę Agnieszkę (ur. 1970 r.)[8]. Został pochowany 21 grudnia 1981 r. na cmentarzu w Katowicach – Piotrowicach[9]. Uroczystości rozpoczęły się o godz. 9. Jednak msza żałobna miała miejsce po pogrzebie. W uroczystościach uczestniczyło około 30 żałobników. Funkcjonariuszy „zabezpieczających” pogrzeb było prawie trzy razy więcej (w tym 20 pracowników SB), a w odwodzie trzymano batalion ZOMO[10].
29 sierpnia 1990 r. prezydent RP na Uchodźstwie Ryszarda Kaczorowski odznaczył go pośmiertnie Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, zaś 7 grudnia 1992 r. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta RP Lecha Wałęsę[11]. 7 listopada 1992 r. otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Ponadto jego postawę uhonorowano Srebrnym Medalem Solidarności, Honorową Odznaką Miasta Katowice, Jubileuszowym Pierścieniem 30 lat Wolności oraz Jubileuszowym Znaczkiem „Solidarności” (z okazji 25-lecia powstania Związku)[12]. W 2015 r. pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności.
Upamiętniono go także wraz z innymi górnikami poległymi 16 grudnia 1981, Pomnikiem ku czci Poległych Górników z KWK „Wujek” w dniu 16 grudnia 1981 roku w okresie stanu wojennego (1991).
[1] Odpis skrócony aktu zgonu, w zbiorach ŚCWiS, teczka Ryszard Gzik.
[2] Ankieta kwestionariusz dot. Ryszarda Gzika, wypełniona przez córkę Agnieszkę Gzik – Pawlak, w zbiorach Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności.
[3] W oficjalnym podaniu o pracę, prośbę swa motywował również miejscem zamieszkania gdyż do Brynowa miał bliżej niż na Dąbrówkę Małą, patrz: Archiwum Centrum Usług Wspólnych, Akta Personalne Ryszarda Gzika, nr 35070, kopia w ŚCWiS.
Ankieta kwestionariusz dot. Ryszarda Gzika, wypełniona przez córkę Agnieszkę Gzik – Pawlak, w zbiorach Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności.
[5] Lista członków NSZZ „Solidarność” sporządzona 20.01.1981r., zachowana w Archiwum Zarządu Regionu Śląsko – Dąbrowskiego NSZZ „Solidarność” w Katowicach (s.69 listy).
[6] Protokół oględzin i sekcji zwłok, Akta sądowe Mariana Okrutnego i 23 in., t. 1, k.124-125, IPN Ka 693/1.
[7] Kopie dokumentów dotyczących Ryszarda Gzika – poległego 16 grudnia 1981 roku podczas pacyfikacji KWK „Wujek”, IPN Ka 405/2, s. 1.
[8] Ankieta kwestionariusz dot. Ryszarda Gzika, wypełniona przez córkę Agnieszkę Gzik – Pawlak, w zbiorach Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności.
[9] Plan zabezpieczenia uroczystości pogrzebowych na terenie m. Katowic, KWK Wujek – Grudzień-82, IPN Ka 063/154, s. 2.; Ankieta kwestionariusz dot. Ryszarda Gzika, wypełniona przez córkę Agnieszkę Gzik – Pawlak, w zbiorach Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności.
[10] Plan zabezpieczenia uroczystości pogrzebowych na terenie m. Katowic…, s. 9.
[11] Odznaczenia dla poległych i rannych w stanie wojennym na terenie KWK „Wujek”; Pismo Kancelarii Prezydenta RP Biuro Kadr i Odznaczeń w Warszawie skierowane do Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach potwierdzające nadanie odznaczenia, Warszawa 03.11.2014r., w zbiorach ŚCWiS.
[12] Ankieta kwestionariusz dot. Ryszarda Gzika, wypełniona przez córkę Agnieszkę Gzik – Pawlak, w zbiorach Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności.
