Andrzej Pełka
Andrzej Pełka urodził się 18 lutego 1962 roku w Niedośpielinie[1]. Został przyjęty do pracy w kopalni „Wujek” jako cieśla w dniu 12 listopada 1979 roku. Wcześniej (od 1 września 1977 r. do 31 października 1979 r.) był zatrudniony w Częstochowskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego. W tym czasie, do 26 czerwca 1979 r., pracował będąc uczniem.
Jednak już po niecałych dwóch latach zatrudnienia w kopalni miał dość tej pracy i próbował się zwolnić. Podanie w tej sprawie pisze do dyrekcji 15 czerwca 1981 r. Prośbę są motywował zbyt niskimi zarobkami. Na podaniu widnieje adnotacja jego kierownika, który nie zgadza się na to gdyż na budowie brakuje wykwalifikowanych pracowników. Dwa tygodnie później – 30 czerwca, Pełka pisze kolejne podanie, w którym prosi w nim o przeniesienie do pracy z powierzchni na dół. Tym razem kierownik działu Budownictwa Mieszkaniowego pisze w adnotacji, że Pełka jest dobrym pracownikiem. Już 24 lipca sam zainteresowany wycofał złożone kilka tygodni wcześniej podanie o zwolnienie[2].
Według zachowanej dokumentacji, Andrzej Pełka został przyjęty do Szpitala Górniczego w Ochojcu[3] – 16 grudnia 1981 r. o godz. 17.40. Choć miał postrzał głowy, jeszcze żył. Przeszedł operację. W karcie – historii choroby znalazł się wpis o tym, że „pocisk wydobyty z rany, w czasie próby tamponowania krwotoku wpadł do przewodów kanalizacyjnych”. Był to najprawdopodobniej jeden z tych pocisków, które miały stać się dowodami w sprawie śmiertelnych strzałów na kopalni Wujek. Pierwszy kryzys nastąpił około godz. 20, ale wówczas lekarzom udało się przywrócić krążenie krwi u chorego. Gdy pięć minut po północy nastąpiło ponowne zatrzymanie krążenia, reanimacja już nie powiodła się. Andrzej Pełka został uznany za zmarłego[4]. Choć na nagrobku zastrzelonego górnika widnieją data śmierci – 16 grudnia 1981 r.[5], to w oficjalnych dokumentach, takich jak akt zgonu, widnieje data 17 grudnia 1981 r.[6]. W przypadku określenia dokładnej daty zgonu, warto zwrócić uwagę jeszcze na jeden dokument – Zgłoszenie zgonu do Urzędu Stanu Cywilnego, wystawione przez Wojskową Prokuraturę Garnizonową w Gliwicach. W rubryce „Data, godzina i miejsce zgonu” napisano: „17.12.1981, około g. 13, Katowice”[7]. Tutaj różnica w godzinie zgonu wynosi około 12 godzin, jeżeli uznamy za miarodajną kartę choroby.
Pogrzeb najmłodszej ofiary pacyfikacji katowickiej kopalni również znalazł się w zainteresowaniu MO. Szyfrogram w tej sprawie, podpisany przez pułkownika Jerzego Grubę, adresowany do komendanta wojewódzkiego MO w Piotrkowie Trybunalskim, został nadany 18 grudnia 1981 r. o godz. 15.45[8]. Komendant wojewódzki MO w Katowicach informował o tym, że zwłoki Andrzeja Pełki zostaną tego samego dnia zabrane przez rodzinę i przewiezione do Niedośpielina. „W związku z powyższym, z polecenia Komendanta Głównego MO J. BEIMA – proszę o ustalenie czasu pogrzebu, zabezpieczyć jego przebieg oraz przekazać do KWMO Katowice stosownej informacji w tym zakresie”[9].
Informacja zwrotna przyszła 20 grudnia 1981 r. o godz. 17.30[10]. Z tego dokumentu można się dowiedzieć, że pogrzeb Andrzeja Pełki odbył się 20 grudnia 1981 r. o godz. 14, w uroczystości wzięło udział około 150 osób, była to rodzina oraz mieszkańcy Niedośpielina. Pogrzeb był „zabezpieczany” przez dwa plutony ZOMO, kompanię pułku manewrowego oraz funkcjonariuszy SB.
Jego nazwisko widnieje na liście członkowskiej NSZZ „Solidarność” sporządzonej w dniu 20 stycznia 1981r., tuz przed wyborami Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” KWK „Wujek” (24.01.1981 r.)[11].
29 sierpnia 1990 r. został pośmiertnie odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami przez prezydenta RP na Uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego, zaś 7 grudnia 1992 r. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta RP Lecha Wałęsę[12]. W 2015 r. pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności.
Ponadto upamiętniono go wraz z innymi górnikami poległymi 16 grudnia 1981, Pomnikiem ku czci Poległych Górników z KWK „Wujek” w dniu 16 grudnia 1981 roku w okresie stanu wojennego (1991).
[1] Pełka Andrzej Józef, Odpis skrócony aktu zgonu, w zbiorach ŚCWiS, teczka Pełka Andrzej.
[2] Archiwum Centrum Usług Wspólnych, Akta Personalne Andrzeja Pełki, nr 65967, kopia w ŚCWiS.
[3] W literaturze pojawia się szpital w Ligocie, np. patrz biogram Andrzeja Józefa Pełki [w:] Idą pancry na Wujek…, red. Adam Borowski, Katowice-Warszaw 2011. Jednak w protokole sekcji zwłok wpisano, że A. Pełka zmarł w szpitalu w Ochojcu, Pełka Andrzej, Protokół oględzin i sekcji zwłok, Akta sądowe Mariana Okrutnego i 23 in., t. 2, k. 326-330 , IPN Ka 693/2.
[4] Pełka Andrzej, Odpis historii choroby, Akta sądowe Mariana Okrutnego i 23 in., t. 1, s. 25-26.
[5] Patrz biogram Andrzeja Józefa Pełki [w:] Idą pancry na Wujek…
[6] Pełka Andrzej Józef, Odpis skrócony aktu zgonu, kopia w zbiorach ŚCWiS, teczka Pełka Andrzej.
[7] Pełka Andrzej, Zgłoszenie zgonu, Akta sądowe Mariana Okrutnego i 23 in., t. 1, s. 22, IPN Ka 693/1.
[8] Szyfrogram nr 7642/81, KWK Wujek – Grudzień-82, IPN Ka 063/154, s. 73, 74.
[10]Szyfrogram nr 8811/30050, ibidem, s. 75.
[11] Lista członków NSZZ „Solidarność” sporządzona 20.01.1981r., zachowana w Archiwum Zarządu Regionu Śląsko – Dąbrowskiego NSZZ „Solidarność” w Katowicach (s.47 listy), kopia w zbiorach ŚCWiS.
[12] Pismo Kancelarii Prezydenta RP – Biuro Kadr i Odznaczeń w Warszawie skierowane do Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach, potwierdzające nadanie odznaczenia, Warszawa 03.11.2014 r., w zbiorach ŚCWiS.
